Patrick Allitt'in universitede verdigi derslerden derlenen Victorian Britain adli audiobooku dinliyorum. Bugun dinledigim bolumlerden Opium Savaslari ve Kirim Savaslarini Ingilizler acisindan anlatan kisimlar oldukca ilgimi cekti. Aklimdayken buraya yazayim dedim...
SAVAS ONCESI INGILTERE - CIN ILISKILERI
Once Opium Savaslarindan biraz bahsedelim. Bu bolumun Cin acisindan degerlendirilmesini Cin Tarihini okurken etraflica dinlemistim... Ingiltere'de 1820lerde alevlenen Sanayi devrimi beraberinde 'free-trade' (serbest ticaret) akimlarini getirir. Bu esnada Cin Manchu'lar tarafindan kurulan Qing Hanedani tarafindan yonetilmektedir. Cin ile Ingiltere arasindaki ticaret 18. yuzyildan itibaren katlanarak artar. Ancak bu artis onceleri tek yonlu ve Cin'in lehine gelisir. Cin Ingiltere'ye basta textil urunleri olmak uzere pek cok cesit urun satar ve karsiligini Gumus olarak alir ancak Ingiltere'nin israrlarina ragmen 'ihtiyacimiz yok' diyerek pek bir sey satin almaz. Bu donemde Cin'in disariya acilan bir tek limani vardir: Canton...
Sonucta Ingilizler Cin'e ne satacaklarini bulurlar: opium (bir cesit uyusturucu). Opium kullanimi Cin'de inanilmaz yayginlasir ve genel sagligi tehdit edip, toplumu felc edecek bir hale donusur.
Sonucta imparator, Lin Zexu adinda hirsli ve yetenekli bir yoneticiyi bu durumu sonlandirmakla gorevlendirir. Lin Zexu, bir yandan Ingilizlerin rusvet verdigi yerel yoneticileri bulup asmak, bu duruma goz yuman yonetici ve ticaret erbabini agir sekilde cezalandirmak gibi onlemler alirken, bir yandan da hastaneler kurup uyusturucu muptelalarini tedavi ettirmeye baslar. Bir de Ingiliz Kralice'sine, 'acil onlem almasi' icin hafif tehditkar bir mektup yazar.
Lin Zexu git gide baskilarini arttirir, baskilar yapip depolarda ele gecirdigi tonlarca opium'u yok eder. Ingiliz gemiciler ticaret erbabi, Ingiltere'deki 'serbest-ticaret' yanlilari araciligi ile Ingiltere hukumetini konuya mudahale etmeye cagirirlar.
SAVAS
Neyse, 1839'da Kawloon'da sarhos Ingiliz gemicilerin bir Cin tapinagini yerle bir edip kendilerini durdurmaya calisan bir Cinliyi oldurmesi ile gerginlik tirmanir. Cin, gemicileri ister, Ingiltere hukumeti ise 'benim vatandasimi sen yargilayamazsin' der ve bu istegi kabul etmez. Ardindan Ingiltere savasa hazirlik icin Hong Kong ele gecirir. Ardindan durum iyice cigrindan cikar ve donemin guclu ve teknolojik olarak cok ustun Ingiliz Donanmasi, Cin kuvvetlerini kisa surede yerle bir eder. Savas baska bolgelere sicrar ver Cin yenilgi ustune yenilgi alir. Sonucta 1842 yilinda Ingiliz kuvvetleri Kuzey Baskenti olarak adlandirilan Nanjing'e (Beijing guney baskenti oluyor) yaklasir ve Cin pes etmek zorunda kalir.
Cin oldukca agir bir antlasmaya imza atar ve pek cok liman kentinde kontrolu kaybeder. Ingilizler zorla, uyusturucu ticareti basta olmak uzere pek cok ticari ve dini ayricaliklar kazanirlar. Bu ayricaliklar otomatikman diger emperyalist Avrupali ulkeler (ve Amerika) icin de gecerli olacaktir.
Ingiltere hukumetinde konu tartisilirken, kimileri 'bu rezalet bir durum, Ingiltere hukumeti, uyusturucu gibi kirli bir sey icin savasa gitmesi ahlaksizca' derken, kimileri de 'opium Ingiltere'de serbest, bu barbarlar serbest ticaretin onune gecmeye, Ingiltere ekonomisini baltalamaya calisiyorlar' der. Sonucta para/sermaye, ahlaki degerleri unutturur.
SAVAS SONRASI CIN
Bu yenilgiler, Qing hanedani icin buyuk bir yikim olur. 1850'lerce Hong Xiuquan adinda sonradan hristiyanliga donem bir gocmen, (Hakka) Isa'nin genc kardesi oldugunu iddia ederek daha sonra Taiping Isyani olarak adlandirilacak, Cin tarihinin en kanli isyanlarindan birini baslatir.
Ilginc geldigi icin Hakka'dan biraz bahsedeyim...Ming hanedanligi'nin yikilip Qing hanedanliginin kuruldugu donemde, Manchulardan kacan Imparator erkani Taiwan'a siginir, bu donemde su kenarlarindaki bolgeler bos kalir. Daha sonra Qing imparatoru bu bolgelerin doldurulmasini emreder ve bu bolgelere gocmenler gelir. Ancak yerinde kalanlar verimli bolgeleri tutar ve sonradan gelen bu gocmenlere birazda hakaret anlaminda Hakka - misafir aileler - adini verirler.
Neyse bu konuyu burda bitireyim cunku 12 yil suren bu isyan basli basina bir yazi konusu...
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder