Film: Kingdom of Heaven ve Hacli Seferleri

Kingdom of Heaven, Gladiator, Hannibal, Thelma & Loise ve Blade Runner gibi cokca bilinen filmleri yoneten Ridley Scott'un 2005 yapimi, Hacli Seferleri ("Crusades") donemi olaylarini baz alarak sinemaya uyarladigi bir film.

Bir iki hafta once PBS'de Tarik Ali'nin de konuk oldugu Crusades & Crescent adli bir dokumanter izlemistik. Dolayisiyla filmi izlerken dokumanterden ogrendigimiz kimi olay ve konusmalar tanidik geldi.

Once filmden biraz bahsedelim. Filmin basinda demircilik yapan Orlando Bloom ("Balian of Ibelin") ile Liam Neeson ("Godfrey of Bouillion")'un Fransa'da karsilasmasi ile basliyor. Godfrey, Balian'a kendisini tanitir, onun babasi oldugunu soyler ve kendisi ile Jerusalem'e ("Kudus") gelmesini ister.

Kanundan kacmak zorunda kalan Balian babasini bulur ve onu tutuklamak isteyenlerle savasirlar. Bir ok Godfrey'e isabet eder ve sonucta onu oldurur, topragi ve askerleri Balian'a miras kalir. Kralin kizkardesi Sibylla of Jerusalem ile evli olan Guy of Lusignan ve arkadasi Raynald of Chatillon, lord of Oultrejordain, Balian'i sevmezler ve Guy, kral olup Saladin ile ("Selahaddin Eyyubi") ile tutustuklari savasi kaybedince Kudus'u savunmak Balian'a duser...

Tarihi gerceklere gelince, Godfrey (1060-1100 - (Fransizca adiyla Godefroi de Bouillon) kardesleri ile birlikte 1096'da neredeyse tum varini yogunu satip 40,000 askeri ile 1. hacli seferine katilan dindar Fransiz asillerinden biri.

Biraz daha geriye gidip Hacli seferlerinin nasil basladigina bakalim: Selcuklu Turkleri ve muslumanlar surekli dogu roma (Bizans) imparatorlugundan toprak kapmaktadir ve ortodox kral Alexius I, siyasi rakibi ama hristiyan din kardesi olarak gordugu katolik papa Urban II den yardim talebinde bulunur. Papa, bunu firsat bilip, "Kutsal topraklari ("Kudus") kafirlerden ("infidel") alma zamani gelmistir, muslumanlarin yaptigi zulumlere son verelim, bu kutsal savasa katilan herkes cennete gidecektir" diyerek Avrupa'ya cagrida bulunur ve bu cagriya Godfrey gibi asil sovalyeler cevap verir.

Ancak Alexius'un bir anda IStanbul kapilarinda 60,000 kisilik orduyu gorunce sehre girmelerine once vermez ve ancak ordunun basindaki 3 asil sovalyenin, kazanilan toprak ve servetlerin Bizansa iadesi ve Imparatora baglilik yemininden sonra sehre girmelerine ve Anadolu'ya gecmelerine izin verir. Bu kirilgan anlasma, Iznik savasinin ardindan kisa surede bozulacaktir.

1. hacli seferi, Kudus'un 1099'da hristiyanlarin eline gecmesi ile sonuclanir ve basari ile sonuclanan tek hacli seferi olarak tarihe gecer. Hacli ordusu Istanbul'u gecip anadoluya acilinca ilk olarak Selcuklularin bizans imparatorlugundan alip baskent yaptiklari Nicaea ("Iznik") kentini kusatir. Sehrin bir tarafindaki Iznik golu, Kilic Arslan'in sehre yardim etmesine imkan verir ve uzun sure kusatmanin ardindan, hacli ordusunun sehri yok edeceginden korkan Bizans imparatoru gizlice Selcuklularla anlasip 19 Haziran 1097'de sehri teslim alir. Kaleye bizans bayraklari cekilir ve hacli ordusunun sehre girmesine izin verilmez.

Bundan sonra Taticius yonetimindeki Hacli ordusu Dorylaeum ("Eskisehir") sehrine dogru hareket eder. Kilic Arslan yeri tam bilinmeyen Ankara - Eskisehir arasi bir yerde bu orduyu pusuya dusurur ((Battle of Dorylaeum)). 1 Temmuz 1907'de Godfrey Turk saflarini yarip yardima yetisir ama Kilic Arslan'in ordusu onlarin da etrafini sarar ve her iki hacli ordusunu da yok edilmek ile karsi karsiya iken Papanin temsilcisi Adhemar of Le Puy'un ordusu yardima yetisir ve Kilic Arslan cekilmek zorunda kalir.

Bu savastan sonra hacli ordusu Eylul'de yeniden Turk gucleri ile karsilasip galip gelir ve Antioch ("Antakya") ya ulasirlar. Antakya'da Hristiyan Yunanli ve Ermeni'ler ile Musluman Arap ve Turkler, Selcuklu valisi Yaghi-Siyan onderliginde bir arada yasamaktadir. Vali savasa hazirlik icin 1. gun Turkleri kale sinirlari disina cikartir ve hendek kazdirmaya baslar. 2. gun Ermeni ve Yunanlilara ayni seyi yapmalarini soyler. Ancak aksam kale kapilarini kapatir ve savasta karsi tarafa gecebilecekleri korkusu ile sehre almaz.

Kusatma uzun surer (Ocak 1097, Haziran 1098). Onceleri yardima gelemeyen musluman ve Turkler'in toplanmaya basladigi haberleri gelmektedir ve hacli ordusu acliktan kirilmak uzereyken (PBS'de bahsedildi ama adini simdi hatirlayamiyorum) ordunun basindakilerden biri Yaghi-Siyan'in kale komutanlarinindan birini satin alir. Ihanetin sebebi bilinmez ama sonucunda hacli ordusu sehre girer ve coluk cocuk demeden herkesi oldurur sonrasinda bir kismi daha da ileri gidip kesip bictikleri insanlari pisirip yerler!

Bu hacli ordusunun yaptigi ilk katliam degildir ve sonuncu da olmaz. Kudusu ele gecirdiklerinde icerde kim var kim yoksa musluman, hristiyan, yahudi demeden kilictan gecirirler. Kudus kralligi kurulur ve uzun sure kralliga ciddi bir rakip cikmaz..

Ama, once Nur ad-Din (Nureddin) Suriye ve Iraktaki muslumanlari bir araya getirir ve ilk defa ciddi bir musluman guc olusturur ve 1164'de Antakya'yi Hristiyanlardan geri alarak muslumanlara bir umut isigi yakar. Onun genarellerinden biri Selahaddin, Misiri ele gecirir (1169). Selahaddin 1171'e kadar resmi olarak Nureddin'in generali sifatiyla Misiri yonetir ve 1174'de Nureddin olunce, Misir Sultani olarak Selcuklulardan bagimsizligini ilan ederek Eyyubi Hanedanliginin temelini atar.

Nureddin olunce henuz 11 yasindaki oglu Ismail onun yerine Suriye'nin basina gecer. Selahaddin, Suriye'yi almak uzere kale kapilarina dayandigindan Ismail, tarihte iyi bilinen dini bir kitleyi harekete gecirir: Hashshasin. Ingilizce "Assassin" ("kiralik katil?") kelimesi buradan gelmekte. Turkce'de hashas ya da afyon ("Marihuana") (uyusturucu kulturum yok, yaniliyor olabilirim) olarak bildigimiz bu uyusturucuyu kullananlara "hash hash yiyenler" hashshasin deniliyormus. Neyse, hashshasinler Selahaddin'in cadirina kadar sizarlar. Selahaddin olumden kurtulur ama geri cekilir.

Selahaddin, daha sonra 1 kere daha Suriye'yi ele gecirmeye calisir ama yine hashshasin'lerin cadirina kadar sizmasi onu korkutur ve bir daha denemez. Ismail'in 1181'de olmesi ile Selahaddin Suriye ve Misiri birlestirir ve Kudus Kralligini sikistirmaya devam eder.

Gelelim Balian'a ( 1134–1193). Balian'in babasi filmde bahsedildigi gibi Godfrey degil. Godfrey'in bir ok yarasi ile oldugu dogru ama filmde anlatilanla bir alakasi yok. Balian'in Kralin kiz kardesi Sybilla ile romantik iliskisi vs. de uydurma. Sibyilla ve Balian cok daha karisik kisilikler. Balian, 1183'de leprosy hastaligindan olmek uzere olan 4. Baldwin'den sonra, Sbyilla'nin 1. evliliginden 1177'de dogan oglu 5. Baldwin'i kollarinda tasiyarak tahta oturtur. 4. Baldwin, Sybilla'nin kocasini tahttan reddetmistir ama Sibylla'nin oglu 2-3 yil sonra olunca Guy of Lusignan, basa gecer ve karavanlara saldirilarina goz yumdugu Raynald of Chatillon 1186'da yine bir karavana saldirip Selahaddin'in kiz kardesini esir alinca savas kacinilmaz hale gelir.

Tabii olaylar filmdekinin aksine inanilmaz karisik ve entrikali. Cok kisaca yazayim. 1. Hacli seferi sonucu 4 Crusader State ("Hacli Sehri") Kudus kralligini olusturuyor. Count of Tripoli (Raymond III), County of Edessa, Principality of Antioch gibi

Balian 1187'de hala Kudus Kralliginda, Guy of Lusignan'a danismanlik yapmaktadir. Guy ile Tripoli'yi yoneten Raymond III arasinda anlasmazlik cikinca Balian, Guy'in tek basina Selahaddin'e kafa tutmasinin felaket getirecegini gorur ve ikisini baristirmaya calisir. Ilk gorusmeler basarisizlikla sonuclanir. Daha sonra Balian beraberindeki Gerard of Ridefort (Grand Master of the Knights Templar), Roger des Moulins (Grand Master of the Knights Hospitaller), Reginald of Sidon, ve Joscius (Archbishop of Tyre) ile Raymond III'un uzerine giderler ama Salahaddin ile Raymon III isbirligi yaparlar. Balian'da aslinda Raymond III'u desteklemektedir ve yolda bir iki yerde duraklayarak geride kalir. Salahaddin'in oglu digerleri ile savasa tutusur ( Battle of Cresson) ve kazanir. Balian vardiginda hersey bitmistir.

Raymond III, Balian'i guvenli bir sekilde geri gonderir ancak herhalde Salahaddin'le isbirligi yaptigina pisman olur ve bu sefer Guy ile isbirligi yapar. Guy askeri yonu guclu olmayan bir liderdir ve colden yuruttugu askerleri bitkin duser. Selahaddin'in ordusu ile Hattin'de karsilasirlar. Raymond ve Balian savasinda ortasinda sonucu gorup kacarlar. Selahaddin Guy'i esir alir.

Filmde de islenen bir gercek olay gerceklesir. Selahaddin, susuzluktan bitkin haldeki Guy'a su uzatir. Icinde zehir oldugundan suphelenen Guy suyu yardimcisina verir. Selahaddin, "Ben suyu sana vermedim" diyerek Guy'in yardimcisinin kellesini ucurur. Sonra da Guy'a doner ve "Krallar Krallari oldurmez" der...

Balian bugunku Lubnan'daki Tyre'ye kacar ama Selahaddin sehri kusatir. Balian Selahaddin'den Kudus'e donmek icin izin ister ve orda kalip Selahaddin'e karsi durmayacagi, sadece karisi ce cocuklarini alip Kudusten ayrilacagina yemin eder.

Ancak Kudus'e dondugunde, sehirde sadece 2 tane sovalye kalmistir ve sehir savunmasizdir. Halk, ondan kalip sehri savunmasini ister. Kudus patrigi, Kafirlere verilen sozu tutmak zorunda olmadigina hukmeder ve Balian, Sibylla ve Heraclius ile sehri kusatmaya hazirlar. 60 yeni sovalye yetistirirler (Filmde buna atifta bulunuluyor). Selahattin sehri kusatir ve kale duvarlarinin bir kismini yikar ama ordusu iceri giremez. En kidemli asker olarak Balian sehri temsilen Selahaddin ile gorusur ve eger Selahaddin saldirirsa, sehri yakip yikacaklarini ve muslumanlara kutsal olan her seyi yok edeceklerini soyler. Selahaddin, sozunu bozan Balian'a kin tutmaz ve 1099'da sehri alip herkesi olduren hristiyanlarin aksine sehrin teslimi halinde kimseye zarar verilmeyecegine soz verir ve sozunu tutar...

Tarihte bundan sonra 9. hacli seferine kadar baska basarisiz hacli seferleri de oluyor. 9. hacli seferini yoneten Ingiltere krali 1. Richard, The Lion-Hearted (Aslan Yurekli Richard) ile Selahaddin arasindaki mucadele Hristiyan - Musluman mucadelesinin simgesi haline gelir ve efsanelesir!

Hacli seferleri, hem musluman hem de hristiyan dunyasinda buyuk izler birakti ve uzerinden 1000 yil gecmesine ragmen hala kollektif hafizalarda yasamaya devam ediyor...